Mythe 4: Onze samenlevingen zijn diversers dan ooit!

Nee, hoor, migratie en diversiteit is van alle tijden. 'Vandaag' is helemaal niet bijzonder of speciaal

De waarheid: het verleden was veel diverser dan we nu denken.

Kom gerust mee praten over deze tekst hier!

Dit is deel van de ‘Hoe Migratie Echt werkt’-reeks. Meer informatie hier.

De mythe van ongekende diversiteit

Een veelgehoorde mythe in het hedendaagse debat over immigratie is dat onze samenlevingen vandaag de dag diverser zijn dan ooit tevoren. Volgens deze opvatting heeft de toename van immigratie geleid tot ongekende niveaus van raciale, culturele en religieuze diversiteit in Westerse samenlevingen, die zowel wordt gevierd als een bron van innovatie en vernieuwing, maar ook wordt gevreesd als een bedreiging voor sociale cohesie, nationale identiteit en veiligheid.

Deze mythe is geworteld in het idee dat de komst van niet-Europese, niet-witte en niet-christelijke immigranten naar Westerse landen een nieuw tijdperk van diversiteit heeft ingeluid. Deze aanname wordt ondersteund door zowel progressieve als conservatieve groepen, zij het met verschillende motivaties. Progressieven beschouwen de groeiende diversiteit als een waardevol aspect van moderne samenlevingen, terwijl conservatieven het als een risico voor de sociale stabiliteit en nationale eenheid zien.

Het idee van ongekende diversiteit lijkt intuïtief logisch, vooral wanneer we kijken naar de grote steden in het Westen, waar verschillende etnische groepen, culturen en religies zichtbaar samenkomen. Echter, dit beeld wordt vertekend door een geromantiseerd idee van vroegere homogeniteit en het miskennen van de historische diversiteit die altijd al aanwezig was in deze samenlevingen. In deze blogpost wordt de mythe van ongekende diversiteit ontkracht door een grondige analyse van historische en hedendaagse gegevens over migratie en culturele integratie.

De historische context van diversiteit in het Westen

1. De vergeten diversiteit van het verleden

Westerse landen hebben een lange geschiedenis van migratie die vaak wordt vergeten in het huidige debat over diversiteit. Deze geschiedenis laat zien dat de huidige niveaus van diversiteit helemaal niet uniek zijn. Integendeel, eerdere perioden van migratie hebben geleid tot niveaus van diversiteit die vergelijkbaar zijn met, of zelfs groter waren dan, die van vandaag.

Bijvoorbeeld, in het begin van de 20e eeuw bestond 14,7% van de bevolking van de Verenigde Staten uit immigranten, een percentage dat vergelijkbaar is met dat van vandaag. Bovendien hebben veel Europese landen zoals Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, en Nederland altijd al diverse samenlevingen gehad, door een combinatie van koloniale migratie, arbeidsmigratie en vluchtelingenstromen.

In de 19e eeuw trokken miljoenen mensen van verschillende etnische en religieuze achtergronden naar de Verenigde Staten en Europa op zoek naar betere economische kansen en om te ontsnappen aan vervolging. De VS was bijvoorbeeld een smeltkroes van verschillende groepen, waaronder Ierse, Italiaanse, Chinese, Duitse en Joodse immigranten. Deze groepen werden aanvankelijk vaak gezien als bedreigingen voor de nationale identiteit, net zoals dat nu het geval is met bepaalde hedendaagse immigrantengroepen.

In Europa was de diversiteit eveneens groot. Steden als Londen, Parijs en Amsterdam trokken mensen aan uit alle hoeken van de wereld, van voormalig gekoloniseerde gebieden in Azië, Afrika en het Caribisch gebied, tot migranten uit naburige Europese landen. Deze steden waren hubs van culturele uitwisseling en economische activiteit, waar diversiteit eerder de norm dan de uitzondering was.

2. Veranderingen in migratiestromen en hun impact

Een belangrijke verschuiving in de demografie van Westerse samenlevingen heeft te maken met de richting van migratiestromen. Waar Europeanen eeuwenlang andere delen van de wereld koloniseerden, is deze trend sinds de Tweede Wereldoorlog omgekeerd. Meer migranten zijn vanuit voormalige koloniën naar Europa, Noord-Amerika en andere Westerse landen getrokken. Deze omkering van de migratierichting wordt vaak ten onrechte geïnterpreteerd als een ongekende toename van diversiteit. Echter, dit negeert het feit dat de totale mondiale migratiepercentages opmerkelijk stabiel zijn gebleven in de afgelopen eeuw.

De perceptie van groeiende diversiteit is ook sterk beïnvloed door de zichtbaarheid van bepaalde etnische en religieuze groepen die nu op de voorgrond staan in het debat. Moslims in Europa en Latino's in de Verenigde Staten worden vaak gezien als emblematisch voor de nieuwe diversiteit, terwijl wordt vergeten dat eerdere migranten zoals Ieren, Italianen en Joden ooit dezelfde rol speelden. Deze groepen, die nu volledig geïntegreerd worden beschouwd, werden in het verleden ook als onassimileerbaar en bedreigend gezien.

De invloed van culturele homogenisatie

1. Nationalisme en culturele assimilatie

Ondanks de perceptie van toenemende diversiteit, zijn veel samenlevingen juist cultureel homogener geworden. Dit proces begon in Europa met de opkomst van de natiestaat in de 19e eeuw, toen staten actief probeerden een gemeenschappelijke nationale identiteit te creëren. Dit gebeurde door middel van onderwijs, militaire dienstplicht, en de promotie van een nationale taal ten koste van regionale talen en dialecten.

In Frankrijk bijvoorbeeld, werd het Frans actief gepromoot als de enige taal van de Republiek, wat leidde tot de marginalisering van regionale talen zoals Bretons en Occitaans. Dit proces van taal- en cultuurassimilatie was niet uniek voor Frankrijk; het vond plaats in heel Europa en Noord-Amerika, waar nationale eenwording vaak werd geassocieerd met culturele homogenisatie.

Het resultaat van deze processen is dat veel Westerse samenlevingen vandaag de dag cultureel homogener zijn dan in het verleden. Lokale en regionale identiteiten zijn vaak verzwakt, en nationale culturen zijn sterker geworden. Dit geldt ook op mondiaal niveau, waar de globalisering heeft geleid tot de verspreiding van een gemeenschappelijke mondiale cultuur, aangedreven door media, technologie en internationale handel. Deze culturele homogenisatie heeft geleid tot een vermindering van de diversiteit op lokaal en regionaal niveau, zelfs als er op het eerste gezicht meer etnische diversiteit lijkt te zijn.

2. Globalisering en de verspreiding van mondiale cultuur

De opkomst van een mondiale cultuur heeft de lokale verschillen verder uitgevlakt. De globalisering van media, technologie, en consumentencultuur heeft geleid tot een grotere mate van culturele gelijkheid over de hele wereld. Bijvoorbeeld, de verspreiding van de Engelse taal als wereldwijde lingua franca, de populariteit van Hollywood-films, en de universele beschikbaarheid van fastfoodketens zoals McDonald's zijn allemaal tekenen van een wereld die cultureel steeds homogener wordt.

Dit betekent niet dat er geen culturele verschillen meer zijn, maar wel dat de mate van variatie tussen verschillende regio's en landen is afgenomen. De impact van globalisering op cultuur is zo diepgaand dat zelfs traditionele en lokale gebruiken, die ooit de kern vormden van regionale identiteiten, zijn aangepast of vervangen door mondiale trends. Deze homogenisatie wordt soms gezien als een verlies van culturele diversiteit, ondanks de schijnbare toename van etnische en raciale diversiteit in bepaalde stedelijke gebieden.

Nationalistische retoriek en de marginalisering van minderheden

Nationalisme en de opkomst van natiestaten hebben vaak geleid tot de uitsluiting en soms zelfs uitroeiing van minderheden die niet in het nationale ideaal pasten. Dit proces heeft bijgedragen aan een daling van etnische en religieuze diversiteit binnen landen, zelfs terwijl bepaalde groepen op papier diversiteit toevoegen.

Een tragisch voorbeeld hiervan is de Holocaust, waarin zes miljoen Joden werden vermoord door het nazi-regime in een poging om Europa te "zuiveren" van wat zij beschouwden als een raciale bedreiging. Andere voorbeelden zijn de genocide op de Tutsi's in Rwanda, en de etnische zuiveringen tijdens de Joegoslavische oorlogen in de jaren negentig. In deze gevallen werd nationale of etnische homogeniteit nagestreefd door middel van extreme vormen van geweld en uitsluiting.

Dit soort geweld is vaak geworteld in ideologieën die bepaalde groepen zien als fundamenteel anders en daarom onverenigbaar met de natie. Zulke ideologieën maken gebruik van oude vooroordelen en complottheorieën om minderheden te demoniseren en te marginaliseren, met soms catastrofale gevolgen.

Diversiteit en sociale cohesie

1. Empirisch bewijs over diversiteit en cohesie

Een andere sleutelcomponent van de mythe is de overtuiging dat etnische diversiteit sociale cohesie ondermijnt. Deze aanname wordt vaak gebruikt om immigratiebeperkingen te rechtvaardigen en om argumenten te maken voor strengere integratiebeleid. Echter, empirisch bewijs ondersteunt deze bewering niet. Uit onderzoek blijkt dat er geen systematisch verband is tussen niveaus van immigratie of etnische diversiteit en sociale cohesie of vertrouwen.

In feite tonen studies aan dat factoren zoals economische ongelijkheid en vertrouwen in de overheid veel belangrijker zijn voor sociale cohesie dan diversiteit. In landen en regio's waar de inkomensongelijkheid laag is en waar mensen vertrouwen hebben in hun overheid, blijft de sociale cohesie sterk, zelfs bij hoge niveaus van diversiteit. Canada en Australië, bijvoorbeeld, zijn landen met een hoge mate van immigratie en diversiteit, maar ook met stabiele en goed functionerende samenlevingen.

2. De rol van beleid en leiderschap

Hoe een samenleving omgaat met diversiteit hangt grotendeels af van het beleid en het leiderschap. Politieke leiders die diversiteit omarmen en beleid voeren dat inclusie bevordert, kunnen bijdragen aan een sterke en samenhangende samenleving. Aan de andere kant kunnen leiders die angst en verdeeldheid zaaien door minderheden te demoniseren, sociale spanningen en zelfs geweld aanwakkeren.

Canada, dat bekend staat om zijn multiculturele beleid, is een goed voorbeeld van hoe diversiteit succesvol kan worden beheerd. Door het bevorderen van inclusie en het erkennen van de waarde van verschillende culturen, heeft Canada een samenleving gecreëerd waar immigranten zich thuis kunnen voelen en waar sociale cohesie wordt bevorderd, ondanks de hoge niveaus van etnische diversiteit【4†source】.

Conclusie: Diversiteit als norm, niet als uitzondering

De mythe dat onze samenlevingen diverser zijn dan ooit, houdt geen stand bij een nadere beschouwing van de geschiedenis. Wat we nu als diversiteit ervaren, is vaak het resultaat van veranderde migratiestromen en het vergeten van eerdere periodes van intense diversiteit. Bovendien hebben krachten zoals nationalisme, culturele homogenisatie en globalisering geleid tot een afname van lokale en regionale diversiteit, zelfs als er op het eerste gezicht meer etnische diversiteit lijkt te zijn.

Het is belangrijk om deze mythen te doorbreken en te erkennen dat diversiteit geen bedreiging vormt, maar eerder een normaal en historisch gezien succesvol aspect is van menselijke samenlevingen. Door het omarmen van diversiteit en het bevorderen van inclusie, kunnen samenlevingen sterker, innovatiever en veerkrachtiger worden in het licht van de uitdagingen van de 21e eeuw. Diversiteit is geen nieuw fenomeen, maar een integraal onderdeel van onze gemeenschappelijke geschiedenis en toekomst.